| Biuletyn 3(8)/1998 | Strona główna |
Prorok Meyerbeera
Le Prophete
libretto: Eugene Scribe; premiera: 16.04.1849, Paryż
OSOBY: Jean de Leyde (Jan z Lejdy) - tenor; Fides - mezzosopran; Berthe - sopran; Comte d’Oberthal (Hrabia Oberthal) - bas lub baryton; Zacharie - bas; Jonas - tenor; Mathisen - bas.
AKT I
Okolica Dordrechtu w Holandii, w wigilię wybuchu powstania anabaptystów. Przed zamkiem Hrabiego Oberthala zbiera się tłum. Trzej anabaptyści, Zachariasz, Jonasz i Mathisen, próbują podburzyć ludzi do powstania przeciwko władcom. Przybywa Bertha, która pragnie otrzymać od Hrabiego pozwolenie na małżeństwo z Janem. Towarzyszy jej matka Jana, Fides. Bertha przedstawia swoją prośbę Hrabiemu, lecz on, zachwycony jej urodą, odmawia i rozkazuje zabrać ją do zamku.
AKT II
Gospoda Jana w Lejdzie. Trzej anabaptyści, zdumieni podobieństwem Jana do portretu Króla Dawida wiszącego w katedrze, próbują przekonać go, by został prorokiem - przywódcą anabaptystów. On jednak jest całkowicie pochłonięty przez miłość do Berthy. Przybywa Bertha, ścigana przez Oberthala, i błaga Jana, by ją ukrył. Oberthal żąda wydania Berthy. Gdy Jan odmawia, hrabia grozi, że każe zabić Fides. Zrezygnowany Jan wydaje ukochaną, by ratować matkę. Po odejściu Oberthala, przyłącza się do anabaptystów i zgadza się zostać ich przywódcą. Fides daje się zwieść fałszywym wieściom o śmierci Jana. Jest przekonana, że jej syn został zamordowany przez Proroka.
AKT III
Obóz anabaptystów w lesie koło Münster. Oberthal zostaje wzięty do niewoli. Jan dowiaduje się, że Bertha uciekła i znajduje się teraz w Münster. Trzej anabaptyści chcą skazać Oberthala na śmierć, ale Jan decyduje, by to Bertha rozstrzygnęła jego los. Po nieudanej próbie zdobycia miasta przez anabaptystów pod wodzą Mathisena, Jan, który został ogłoszony Bożym Prorokiem, opanowuje chaos w obozie. Zbiera ludzi i prowadzi ich do zwycięskiego szturmu.
AKT IV
Plac w mieście. Fides spotyka Berthę i mówi jej, że Jan nie żyje - zabity przez Proroka. Bertha poprzysięga zemstę. W katedrze Jan ma właśnie zostać ukoronowany. Kiedy przemawia, Fides rozpoznaje w Proroku swego syna. Janowi grozi teraz niebezpieczeństwo ze strony zebranego tłumu - wszyscy wierzą bowiem, że jest on synem Boga. Jan ratuje sytuację, zaprzeczając, że Fides jest jego matką i upewniając ludzi o swoim boskim pochodzeniu.
AKT V
W pałacu w Münster trzej anabaptyści (Zachariasz, Jonasz i Mathisen) spiskują przeciwko Janowi. Cesarz, który nadciąga ze swoimi wojskami, obiecał im ułaskawienie, jeśli tylko zdradzą Proroka. Jan i Fides spotykają się w tajemnicy. Jan błaga matkę o wybaczenie za to, że jej się wyparł. Fides wybacza mu dopiero wtedy, gdy zgadza się on porzucić swe obecne życie i wrócić do Lejdy. Wpada Bertha z pochodnią w ręku - chce wysadzić magazyn z prochem i zabić Proroka, jego zwolenników i siebie. Widząc Jana, jest uszczęśliwiona, ale kiedy odkrywa, że to on jest znienawidzonym Prorokiem, przeklina go i popełnia samobójstwo. Zrozpaczony Jan pragnie zemścić się na anabaptystach. Razem z Fides idzie na ucztę, wiedząc, że zamek za chwilę wyleci w powietrze. Wielki wybuch niszczy wszystko, zabijając Jana, Fides, anabaptystów, Oberthala i cesarskie wojska.
Praca nad Prorokiem zabrała Meyerbeerowi, z przerwami, prawie dziesięć lat. W ciągu tego czasu kompozytor kilkakrotnie zmieniał zakończenie; dokonywał też znacznych zmian w partyturze. Partia tenorowa, przeznaczona początkowo dla Gilberta Dupreza (dysponującego niezwykłą skalą głosu), musiała zostać dostosowana do nieco mniejszych możliwości Gustawa Rogera. Natomiast pojawienie się Pauliny Viardot zainspirowało Meyerbeera do wyeksponowania partii Fides.
Premiera, która odbyła się 16 kwietnia 1849 r. w Operze Paryskiej, była wielkim triumfem. Czołowi krytycy (m. in. Berlioz) uznali Proroka za najwybitniejsze z dzieł Meyerbeera, a sam kompozytor otrzymał wkrótce potem order Legii Honorowej. Do sukcesu nowej opery przyczyniło się niewątpliwie spektakularne wystawienie. Po raz pierwszy zastosowano wtedy elektryczne oświetlenie. Pomysłowe efekty świetlne zaprojektowane przez Louisa Daguerre’a (pioniera fotografii) zrobiły wielkie wrażenie na publiczności, która miała mnóstwo okazji do wydawania zdumionych ochów i achów. (Na początku III aktu pojawili się tancerze na... wrotkach. Mieli oni udawać anabaptystów zabawiających się jazdą na... łyżwach po zamarzniętym jeziorze w obozie pod Münster). Nic jednak nie mogło się równać z ostatnią sceną, w której publiczność została olśniona efektowną eksplozją, niszczącą, zgodnie z librettem, wszystko i wszystkich.
Prorok bardzo szybko znalazł się w repertuarze czołowych teatrów europejskich i do początku XX wieku dosyć często pojawiał się na afiszach. Obecnie jednak ta opera jest niezwykle rzadko wystawiana.
Dyskografia
Anna Kijak